Al-Farabijev brak između muzike i logike

Lijepo predavanje o Al-Farabiju (872-951) i njegovoj filozofiji muzike, ili tačnije njegovoj knjizi ''Kitab al-musiqa al-kabir'' (u predavanju 'Great Book' - a prijevod bi otprilike bio 'Velika knjiga o muzici'. Nisam našao na bosanskom detaljniji rad o Al-Farabijevoj teoriji muzici, i općenito tom dijelu njegova života kao muzikologa, i posebno proučavatelja 'uda'. Međutim, Al-Farabi je odveć poznat kao filozof, i to konkretno se zanimao političkom filozofijom, logikom, matematikom i na koncu konca napisao jedno djelo iz oblasti fizike. To je kratki opći pregled njegova života koji se uvijek navodi kada neko  spominje lik i djelo Al-Farabija - ali djelo iz muzikologije - već spomenuta knjiga je možda i najvažnije njegovo djelo koje je ogledalo Al-Farabija matematičara, fizičara i filozofa. Zbog toga sam navodio da je muzika i teorija muzike veoma bitna unutar klasične islamske misli, a evo šta ukratko o Al-Farabiju možete saznati posredstvom njegova djela o teoriji muzike:

Pa Al-Farabi se za razliku od Ibn Sine i Al-Gazalija nije bavio time kako muzika djeluje na nas, dakle potpuno se odmakao od pravnog interpretativnog pristupa muzici - i načinio je korak više - njega je zanimalo kako muzika i da li ona uopće može da bude domen znanosti. On počinje od toga da osnovno u znanosti je da ona mora počivati na nekim principima. U kontekstu muzike govorimo o nečemu što je nematerijalno a čija je osnovna spoznajna polazišna tačka 'sluh'. Za njega su tri principa muzike: 1. Muzika je poznata po osjećanjima i osjetilima; 2.demonstracija koja se manifestira upotrebom aritmetike i matematike u domenu muzike ali su to sekundarni alati kod njega; 3. Iskustvo - senzibilno proučavanje muzike koje dovodi do razvoja intelekta - koji potom uspijeva da demonstrativno predstavi šta muzika jeste i u konačnici razjasni šta je kvalitetna muzika.

Treći princip je za Al-Farabija najvažniji. Iz drugog i trećeg principa Al-Farabi pravi takozvani brak između logike i muzike. Kako bi se intelekt razvijao i postajao siguran nužno je da se vodi dvama entitetima a to su 'burhan' i 'dalil'. Pojmovi su qur'anski, a kod Al-Farabija 'burhan' je moć demonstracije, a 'dalil' je posjedovanje činjenice. 'Dalil' treba uvijek da prethodi 'burhanu' - pa u konktekstu muzike - to podrazumijeva da prvo treba razvijati i učiti se senzibilnom slušanju muziku iz čega proizilazi konkretnije znanje o muzici koje se potom može demonstrativno prikazati, ili tek onda možemo posjedovati jasniju teoriju muzike, nematerijalno pretočiti u materijalne simbole.

Za Al-Farabija je muzika uhvatljiva i mnogo bliža domenu znanosti onda kada ju je moguće staviti pod entitet 'burhana', dakle kada ju je moguće demonstrirati. U suštini, Al-Farabi ne govori samo tu o muzici iako ona jeste njegov predmet proučavanja, već postavlja teoretski prikaz kako se odnositi prema svijetu realija - za njega je šafijska metodologija tekstocentrizma neprihvatljiva - da postoje tekstovi aksiomi prema kojima se svijet realija udovoljava - za njega je ako govorimo o znanosti nužno svoj govor potkrijepiti činjenicama - koje su opet predmet induktivnog proučavanja realija a što mora pratiti iskustvo i eksperiment - te potom biti intelektualno moćan demonstrirati svoja opažanja i iskustva.

U muzici je Al-Farabi gradio jedan mozaik islamske kulture koji je polomljen stvaranjem homo juridicusa - muslimana predanog samo zadatim pravnim normama kao brdu aksioma - kod homo juridicusa muzički instrumenti su zabranjeni, prepoznata je samo acapello muzika, pa je od tud i predmet posmatranja realija potpuno drugačiji, ali o tome drugi put, sada je dovoljno ovo početno predavanje.